Prawa do zdjęć – komu faktycznie przysługują: fotografowi czy klientowi?

Informacja prasowa
napisz do mnie ‹
moje inne artykuły ‹

W erze social mediów, komercjalizacji treści wizualnych i powszechnej cyfryzacji, kwestia własności zdjęć nabiera realnego znaczenia. Zarówno profesjonaliści, jak i osoby prywatne coraz częściej zadają pytanie: czy zdjęcie wykonane na zlecenie należy do fotografa, czy do zamawiającego usługę? A także – co właściwie oznacza licencja, a czym różni się od przeniesienia praw autorskich?

Czy każde zdjęcie jest chronione prawem autorskim?

Nie. Aby fotografia podlegała ochronie wynikającej z ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, musi spełniać dwa kluczowe kryteria:

• Twórczość – zdjęcie powinno odzwierciedlać indywidualny charakter decyzji autora (np. w zakresie kadrowania, światła, kompozycji),

• Utrwalenie – fotografia musi istnieć fizycznie lub cyfrowo, np. jako plik, odbitka czy publikacja.

Z tego powodu zdjęcia artystyczne, kreatywne sesje portretowe czy oryginalna fotografia produktowa zwykle będą traktowane jako utwory chronione prawem. Natomiast fotografie czysto techniczne – np. zdjęcia do dokumentów, skany czy nagrania z monitoringu – nie zawsze spełniają wymóg twórczości i często nie korzystają z takiej ochrony.

Fotograf – domyślny właściciel praw autorskich

Zgodnie z przepisami, autorem zdjęcia jest jego wykonawca – niezależnie od tego, czy praca była realizowana na zlecenie, w ramach działalności komercyjnej czy sesji prywatnej. To fotograf, jako twórca, automatycznie nabywa pełnię praw autorskich.

Prawa autorskie w fotografii dzieli się na dwa rodzaje uprawnień:

• Prawa osobiste – niezbywalne i nieograniczone w czasie. Gwarantują m.in. prawo do autorstwa zdjęcia, decydowania o jego pierwszej publikacji czy sprzeciwu wobec modyfikacji.

• Prawa majątkowe – umożliwiają twórcy zarabianie na swojej pracy i kontrolę nad jej komercyjnym wykorzystaniem. Tylko te prawa mogą być przenoszone lub licencjonowane, ale wyłącznie w formie pisemnej umowy.

Co otrzymuje klient?

Wbrew powszechnemu przekonaniu, opłacenie usługi fotograficznej nie oznacza automatycznego nabycia praw majątkowych do zdjęć. Bez wyraźnej umowy klient nie ma prawa m.in.:

• publikować zdjęć w mediach społecznościowych czy na stronie internetowej,

• wykorzystywać ich w materiałach marketingowych,

• edytować, udostępniać innym osobom czy przekazywać dalej.

Aby korzystanie z fotografii – zwłaszcza w celach komercyjnych – było w pełni legalne, konieczne jest zawarcie umowy licencyjnej lub umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych. W przeciwnym razie może dojść do naruszenia praw twórcy, co wiąże się z konsekwencjami cywilnymi, a nawet roszczeniami finansowymi.

Wizerunek osoby a prawo do zdjęcia

Nawet jeśli fotograf ma pełnię praw autorskich, nie może opublikować zdjęcia osoby bez jej zgody. Wizerunek jest chroniony osobno.

Zgoda na publikację jest konieczna, z wyjątkiem sytuacji:

• gdy osoba stanowi jedynie element większej całości (np. tłumu),

• gdy wykonuje funkcje publiczne (np. polityk na konferencji),

• gdy otrzymała wynagrodzenie za pozowanie i nie zastrzegła ograniczeń.

W przypadku dzieci wymagana jest zgoda rodzica lub opiekuna.

Czego nie wolno bez zgody autora?

Naruszenie praw autorskich to m.in.:

• publikowanie zdjęcia w internecie bez licencji,

• modyfikowanie lub przerabianie fotografii (np. tworzenie memów),

• wykorzystanie w materiałach reklamowych,

• usuwanie nazwiska autora lub znaku wodnego.

W przypadku naruszenia fotograf może żądać zaprzestania wykorzystywania zdjęcia, wynagrodzenia z tytułu licencji, a nawet odszkodowania lub zadośćuczynienia.

Podsumowanie

W relacji fotograf–klient kluczowa jest jasna umowa, która reguluje, kto i na jakich zasadach może korzystać z wykonanych zdjęć. Brak takiego porozumienia rodzi nie tylko nieporozumienia, ale potencjalnie także odpowiedzialność prawną.

Chcesz mieć pewność, że Twoje prawa – jako fotografa lub klienta – są należycie chronione? Skorzystaj z obsługi prawnej w zakresie prawa autorskiego, zanim pojawi się spór.