8 marca to data, która ma dla Elbląga szczególne znaczenie

 fot. Bartłomiej Ryś (archiwum Elblag.net)

Marcin Mongiałło
napisz do mnie ‹
moje inne artykuły ‹

Przypomnijmy, że 8 marca to nie tylko Międzynarodowe Święto Kobiet. Przez wiele lat w Elblągu tego dnia świętowano rocznicę odparcia najazdu krzyżackiego z 1521 r. Przez blisko 250 lat, aż do pierwszego rozbioru Polski w 1772 roku, właśnie 8 marca był oficjalnym świętem naszego miasta.

8 marca 1521 roku po raz trzeci nasze miasto skutecznie obroniło się przed wrogiem.

Pierwszy raz mieszkańcy Elbląga obronili swój gród przed zdobyciem przez wroga w 1244 roku, gdy gdański książę Świętopełk najechał miasto pozbawione obrony. Wykorzystał fakt, iż Krzyżacy i mieszczanie wyruszyli na wypad przeciwko Prusom. Kapłan zakonu krzyżackiego a jednocześnie kronikarz Piotr z Dusburga informował, że pod nieobecność mężczyzn miasta broniły kobiety przebrane w męskie stroje. Przez port w Elblągu docierało prawdopodobnie zaopatrzenie dla walczących wojsk zakonnych, które już w 1245 roku razem z przybyłymi (między innymi z Niemiec i Austrii) rycerzami odzyskały część utraconych ziem. Ostatecznie pokój z plemionami pruskimi, który zakończył pierwsze powstanie pruskie, został zawarty 7 lutego 1249 roku w Dzierzgoniu. 

Trzydzieści lat później Elbląg obronił się przed atakiem Prusów. W latach 1260 – 1274 trwało drugie powstanie pruskie. Zdobyto wiele grodów krzyżackich. Ostały się jedynie Elbląg, Bałga i Królewiec. W 1273 roku pogezanin Linka razem z Bartami (jedno z plemion pruskich; Barcja to terytorium historyczne w Prusach, położone na wschodnim brzegu Łyny) zaatakował Elbląg, przez który przechodziło zaopatrzenie i posiłki z Zachodu. Udało się obronić miasto, a wkrótce powstanie upadło.   

W marcu 1521 roku elblążanie dali odpór Krzyżakom.

W 1466 r., po wojnie trzynastoletniej Polska i Zakon Krzyżacki zawarły II pokój toruński. W jego konsekwencji do Korony przyłączono Pomorze Gdańskie z Gdańskiem (ziemie nazwane później Prusami Królewskimi), ziemię chełmińską, michałowską, Warmię, Powiśle z Żuławami, a w ich obrębie m.in. Elbląg i Malbork. Podporządkowano Rzeczypospolitej również ziemie należące do biskupa warmińskiego. Reszta Prus znalazła się pod zwierzchnictwem Wielkiego Mistrza Zakonu Krzyżackiego, ale w stosunku lennym do Korony.

W 1519 r. rozpoczęła się kolejna wojna polsko-krzyżacka, która trwała do 1521 r. Ważnym jej epizodem była nieudana próba zdobycia w tym roku przez wojska krzyżackie Elbląga. 8 marca 1521 roku, jak głosi legenda, dzielny młody piekarz uratował Elbląg przez Krzyżakami. Przekupieni zdrajcy napadli na straże, opuścili zwodzony most i dostali się do środka. Zaskoczeni mieszkańcy próbowali stawiać opór, ale dopiero dzięki nieznanemu czeladnikowi piekarskiemu udało się ich pokonać. Piekarczyk przeciął łopatą sznury, dzięki czemu krata w bramie opadła, odcinając wojskom krzyżackim dostęp do miasta. Ci, którzy byli już w środku, po krótkiej walce musieli się poddać. Piekarz stał się bohaterem. Na znak zwycięstwa łopatę, którą przeciął liny, zawieszono we wnętrzu Bramy Targowej, a na jej murach wydrążono jej znak. Od tej pory każdy 8 marca – aż do 1772 r., kiedy Elbląg w wyniku I rozbioru Polski znalazł się pod pruskim panowaniem – obchodzono jako święto miasta.